Rouw en verlies bij kinderen
Ook kinderen rouwen, hoe jong ze ook zijn.
Niet rouwen zou, net als voor volwassenen, ongezond zijn.
Het is dan ook de taak van volwassenen hen daarin te steunen. Het is belangrijk dat kinderen weten wat er aan de hand is. Ze maken hetzelfde rouwproces door als volwassenen. Voor kinderen is het tastbare, het voelen belangrijk om de werkelijkheid door te krijgen.
Goed zou zijn de kinderen de hele weg mee te laten gaan, waarbij het erg belangrijk is om goed luisteren en tijd voor ze te maken, te antwoorden. Maar bovenal ze warmte en genegenheid te geven. De wijze waarop een kind de dood en een verlies ervaart hangt af van de ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevindt. Het belangrijkste is op leeftijdsniveau eerlijk te zijn en duidelijkheid geven.
Kinderen maken op hun jonge leeftijd meer verliezen mee dan we denken. Huisdieren gaan dood, ze zien oorlog op televisie, ze horen over ongevallen die gebeurd zijn. Familieleden worden ernstig ziek of ze zijn zelf ernstig ziek, ouders gaan scheiden, een kindje van school overlijdt, opa of oma overlijdt.
Kinderen ervaren bij verlies veel dezelfde gedachten en emoties als volwassenen. Ook al laten ze het soms niet zien ze kunnen toch heel verdrietig zijn, zich eenzaam voelen en allerlei gedachten hebben. Kinderen hebben vaak tijd nodig om te begrijpen wat er is gebeurd, ze kunnen het ene moment verdrietig zijn en daarna heel vrolijk met een vriendje spelen.
Laat kinderen weten dat
- Wanneer je dood bent niet meer kunt voelen, ruiken en proeven. Dat je lichaam dus niet meer werkt.
- Vertel ze dat de dood voor altijd is. Vertel ze bijvoorbeeld niet bij een miskraam dat mama het broertje of zusje verloren is, ze kunnen het idee krijgen dat ze moeten gaan zoeken, want een verloren knuffel wordt ook vaak terug gevonden.
- Laat weten dat alles wat leeft ooit dood gaat, je kunt heel lang leven maar soms ook jong sterven zoals bijvoorbeeld bepaalde bloemen die niet lang bloeien en groeien.
- Kinderen hebben uitleg nodig over wat de dood veroorzaakt heeft en moeten daarbij weten dat het niet voorkomen had kunnen worden. Het feit dat kinderen nog niet alles begrijpen wil niet zeggen dat je niets moet vertellen aan een kind. De feiten mogen niet verborgen worden, het gevaar bestaat namelijk dat het kind het via andere wegen hoort waardoor het later boos of verward kan raken. In de tussentijd kan het kind gaan fantaseren. Het is hierbij natuurlijk wel erg belangrijk dat je het verhaal aanpast aan de leeftijd van het kind.
Ontneem kinderen niet de kans om deel te nemen aan de uitvaart, betrek de kinderen erbij. Laat zien en voelen dat ze erbij horen. Het is een familiegebeuren waarin verdriet en verbondenheid voelbaar en tastbaar zijn. Maak foto’s zodat ze later kunnen zien dat ze erbij waren. Betrek ze bij het afscheid laat ze tekeningen maken, bloemen mee uitzoeken, de kist / mand of box versieren. Op de website zijn o.a. boeken te vinden met verhalen voor kinderen, filmpjes en bijvoorbeeld het verhaal van de bellenblaasbrievenbus.
Tips / adviezen
- Geef een kind de tijd om de dood te begrijpen. Een kind kan soms verdrietig zijn en vijf minuten later weer vrolijk spelen met zijn vriendjes. Dit is heel normaal gedrag een kind heeft namelijk de tijd nodig om te begrijpen wat er is gebeurd en zal dat vaak in spelvorm doen. Een kind kan veel vragen stellen op onverwachte momenten om te leren wat de werkelijkheid is.
- Betrek een kind zoveel mogelijk. Laat kinderen ook afscheid nemen en vraag wat ze nodig hebben dit om te voorkomen dat ze op latere momenten in verwarring raken.
- Laat je eigen gevoelens aan en kind zien. Het is heel goed je gevoelens te benoemen en te laten zien aan kinderen. Kinderen leren zo dat het goed is om emoties te uiten. Wanneer je je emotie verbergt zullen kinderen denken dat ze dit ook moeten doen. Deel het verdriet samen, zo weet een kind dat hij/zij niet alleen is.
- Lichamelijke aanraking vormt een basisbehoefte. Het kan zijn dat een kind het fijn vind om geknuffeld te worden maar begrijp ook dat een ander kind met rust gelaten wil worden.
- Geef aandacht aan de gevoelens van een kind. Neem de tijd om te luisteren naar het kind hierbij kan je hem/haar helpen om de gevoelens te uiten. Ook als de vragen op een moment komen dat ze “niet uitkomen” leg de stofzuiger of de wasmand aan de kant, onderbreek het gesprek met je vriendinnen. Neem de tijd voor je kind.
- Het kan lijken dat kinderen bij het vertellen van hun verhaal van de hak op de tak springen. Echter zit er vaak een verband in het geen ze vertellen.
- Kinderen merken als geen ander dat er veranderingen zijn na verlies. Toch is het belangrijk dat kinderen regelmaat en structuur houden in het dagelijks leven. Probeer kinderen zoveel mogelijk in de voor hun vertrouwde omgeving te laten. Het geeft zekerheid als een kind ziet dat zijn leven en gezin verder gaan.
- Oefen geen druk uit als kinderen niet willen praten over dood gaan of als ze de naam van de overledene niet willen noemen.
Wij vinden het erg belangrijk dat er goed stil gestaan wordt bij rouwverwerking bij kinderen en om kinderen te helpen met verlies.
Meer informatie
We geven je graag wat inspiratie welke boeken, verhalen en filmpjes je samen kunt bekijken / lezen.
Kinderboeken en filpmjes bij rouw en verlies